علل،علایم و درمان آب آوردن قلب (افيوژن پریکارد)

قلب توسط یک دیواره عضلانی عمودی به دو نیمه راست و چپ تقسیم می‌شود. نیمه راست مربوط به خون سیاهرگی و نیمه چپ مربوط به خون سرخرگی است. هر یک از دو نیمه راست و چپ نیز مجددا بوسیله یک تیغه عضلانی افقی نازکتر به دو حفره فرعی تقسیم می‌شوند. حفره های بالایی که کوچکتر و نازکتر هستند بنام دهلیز موسوم بوده و دریافت کننده خون می‌باشند. حفره‌های پایینی که بزرگتر و ضخیم‌ترند بطن های قلبی هستند و خون دریافتی را به سایر اعضاء بدن پمپ می‌کنند. پس قلب متشکل از چهار حفره است: دو حفره کوچک در بالا (دهلیزهای راست و چپ ) و دو حفره بزرگ در پایین (بطنهای راست و چپ).

آب آوردن قلب همان تجمع مایع در فضای اطراف قلب است. آب آوردن قلب یک مشکل جدی است که توانایی قلب برای عملکرد مناسب را با مشکل مواجه می‌کند. این مشکل که به آن افیوژن پریکارد نیز می‌گویند، می‌تواند ناشی از یک بیماری، عفونت، صدمه یا جراحی باشد. برخی از داروها و شیمی‌درمانی نیز می‌توانند باعث تجمع مایعات در اطراف قلب شوند.

در حالت معمول میزان مایع اطراف قلب کمتر از ۵۰ میلی لیتر خواهد بود. اگر تجمع مایع به صورت آهسته صورت گیرد ، پرده پریکارد در اطراف قلب به تدریج کشیده می شود و به این ترتیب می توان تا ۲ لیتر مایع را در خود جای دهد ، بدون اینکه علامت خاصی برای فرد ایجاد نماید. بعضی از بیماران ممکن است احساس وجود یک فشار ثابت را درون قفسه سینه خود احساس کنند ، یا علایم ناشی از وارد آمدن فشار بر احشای مجاور در فرد خود را نشان دهد ، مانند وارد آمدن فشار بر نای و لوله تراشه .

قلب ما توسط یک غشاء نازک دو طرفه به نام پرکارد احاطه شده است

علایم آب آوردن قلب :

علائم افیوژن پریکارد به اندازه و سرعت تجمع مایع بستگی دارد. افیوژن‌هایی که به آهستگی تجمع می‌یابند، در ابتدا بی‌علامت هستند؛ تجمع قابل ملاحظه مایع پریکاردی ممکن است با احساس فشار روی قفسه سینه و نیز علائم مرتبط با فشار بر روی ساختمان‌های مجاور، همراه باشد.

در صورت بروز نشانه های افیوژن پریکارد، این نشانه ها به صورت زیر خواهند بود:

– کوتاه شدن نفس یا دشواری در نفس کشیدن ( تنگی نفس)

– ناراحتی در وقت نفس کشیدن در حالت دراز کش (ارتوپنه orthopnea)

– درد قفسه سینه ، معمولاَ پشت استخوان جناغ یا در سمت چپ قفسه سینه که وقتی نفس کشیده می شود غالباَ بدتر می شود و وقتی بیمار می نشیند،به جای دراز کشیدن ، بهتر می شود.

– سرفه

– تب خفیف

– تندی تپش قلب

آب آوردن قلب همان تجمع مایع در فضای اطراف قلب است

علل آب آوردن قلب :

ممکن است آب آوردن آبشامه ی قلب وقتی اتفاق افتد که راه جریان یافتن مایعات پریکارد مسدود شده باشد یا وقتی خون درون پریکارد انباشته شده باشد، هنوز معلوم نیست .

– نارسایی قلبی

– عفونت های ریه

– بیماری های لایه های جنب نظیر عفونت های ویروسی، باکتریایی و سل

– تومورهای ریه

– استعمال دخانیات و قلیان

– تومورهایی مختص فضای جنب(بر اثر استنشاق آزبست توموری به نام آزیستور ایجاد می شود.)

– سرطان ریه

– افزایش سن

– بیماری های مزمن

– داشتن اختلال های ایمنی و مصرف برخی داروها که موجب کاهش دفاع بدن می شود.

افیوژن‌هایی که به آهستگی تجمع می‌یابند، در ابتدا بی‌علامت هستند

تشخیص آب آوردن قلب :

اولین گام در جهت تشخیص این مشکل یک معاینه پزشکی عمومی توسط پزشک است. دکتر با کمک استتوسکوپ به ضربان قلب بیمار گوش می‌دهد. اگر قلب توسط مایعات احاطه شده باشد، صدای غیر طبیعی به نظر می‌رسد که صدا از راه دور می آید،از طرف پزشک شنیده می‌شود. اگر مایع بیش از حد در اطراف قلب وجود داشته باشد. پس از بررسی، آزمایشات خاصی برای بیمار جهت بررسی بیشتر تجویز می‌شود.

اشعه ایکس: اشعه ایکس قفسه سینه اولین آزمایش است که به شناسایی این مشکل کمک می‌کند. اگر قلب به وسیله مایعات احاطه شده باشد شکل کلی قلب بزرگ مشاهده می‌شود.

اکوکاردیوگرام: این روش رایج ترین روش تشخیصی است که برای تشخیص پریکارد ایفیوژن استفاده می‌شود. از طریق این آزمایش، پزشک قادر به بررسی تصاویر واقعی قلب است. قلب محصور شده توسط مایع بین لایه‌های پریکارد تغییر یافته است، عملکرد قلب کاهش یافته و ممکن است حفره‌های قلب تغییر پیدا کنند.

الکتروکاردیوگرام: الکتروکاردیوگرام برای مطالعه الگوهای تغییر یافته سیگنال‌های الکتریکی که از طریق قلب داده می‌شود مورد استفاده قرار می‌گیرد. الگوهای تشخیصی این بیماری به دلیل فشار روی قلب به علت افزایش حجم سیال تولید می‌شود.

آزمایش خون: در مورد تأیید شرایط پزشکی در بیمار، پزشک ممکن است برای تشخیص علت اصلی این مشکل آزمایش خون تجویز کند.

سایر تست های تشخیصی: تست هایی مانند توموگرافی کامپیوتری و تصویربرداری رزونانس مغناطیسی همچنین می‌توانند این وضعیت را تشخیص دهند. با این حال، این آزمایش‌ها معمولا برای تشخیص این مشکل استفاده نمی‌شود.

در پریکارد مقدار محدودی مایع اضافی جای می گیرد بدون آنکه مشکلی ایجاد شود

عوارض آب آوردن قلب: 

در پریکارد مقدار محدودی مایع اضافی جای می گیرد بدون آنکه مشکلی ایجاد شود. لایه درونی پریکارد از یک لایه منحصر به فرد تشکیل شده که به قلب می چسبد. لایه بیرونی ضخیم تر است و فقط کمی خاصیت کش سانی دارد. وقتی مقدار زیادی مایع در این فضا جمع می شود، پریکارد به درون و به سمت قلب اتساع می یابد. وقتی افیوژن پریکارد بر قلب فشار می آورد، اتاق های پمپاژ کننده قلب دیگر به طور کامل پر نمی شوند و یک یا چند عدد از این اتاقک ها به طور ناقص روی هم می خوابند. این حالت را در اصطلاح تامپوناد tamponade می گویند که سبب ضعف گردش خون شده و اکسیژن ناکافی به بدن می رسد. در صورت عدم درمان ، تامپوناد مهلک است.

پریکاردیکتومی عبارت از برداشتن تمام یا یک بخش از پریکارد است

درمان آب آوردن قلب:

درمانی که برای آب آوردن قلب در نظر گرفته می شود، به شدت علایم و علل تجمع مایع اطراف قلب بستگی خواهد داشت . درمان دارویی و تخلیه مایع اطراف قلب برای این منظور انجام می شود. با درمان علت زمینه ای افیوژن پریکارد غالباً مشکل موجود اصلاح خواهد شد.

در صورتی که تامپوناد موجود نباشد یا تهدید فوری ناشی از تامپوناد وجود نداشته باشد، پزشک ممکن است یکی از داروهای زیر را برای درمان التهاب پریکارد ناشی از آب آوردن قلب تجویز کند. تا التهاب به وجود آورنده افیوژن پریکارد از بین برود:

– آسپیرین

– داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی مانند ایندومتاسین یا ایبوپروفن

– کلیشیسین (Colcrys)

اگر بیمار به این داروها عکس العمل نشان ندهد یا پس از درمان موفق به افیوژن راجعه پریکارد مبتلا شود، ممکن است پزشک یک کورتیکوستروئید مانند پردنیزون تجویز نماید.

اگر استفاده از داروهای ضدالتهاب سبب اصلاح مشکل نشد،اگر تامپوناد ایجاد شد یا اگر احتمال ایجاد تامپوناد موجود بود،احتمالاً کاردیولوژیست برای زهکشی مایع یا پیشگیری از انبار شدن مایع، یکی از روشهای زیر را توصیه خواهد کرد:

تخلیه مایع :

در صورت نیاز ممکن است پزشک با استفاده از یک سوزن و یک لولۀ کوچک، مایع اطراف قلب را خالی کند. به این عمل pericardiocentesis می‌گویند.

جراحی قلب باز :

گاهی اوقات ممکن است به جراحی نیاز باشد، به ویژه اگر در اثر آسیب ساختاری، در اطراف قلب خونریزی وجود داشته باشد. تخلیه مایعات به داخل شکم نیز می‌تواند یک گزینۀ درمانی باشد.

برداشتن پریکارد:

پریکاردیکتومی pericardiectomy عبارت از برداشتن تمام یا یک بخش از پریکارد است. این رویه معمولاَ در درمان افیوژن راجع به پریکارد به رغم زهکشی با کاتتر انجام می شود. بدون پریکارد قلب می تواند به خوبی انجام وظیفه نماید.

چسباندن لایه ها به یکدیگر:

با استفاده از رویه ای با نام اسکلروز بین پریکاردی intra pericardial sclerosis محلولی درون فضای میان دو لایه پریکارد تزریق می شود که اساساً لایه ها را به هم می چسباند. در صورتی که بیمار دچار افیوژن راجعه پریکارد باشد یا در صورتی که افیوژن به علت سرطان ایجاد شده باشد از این رویه استفاده می شود.